“I” jak interpłciowość

Odnosi się ono do naturalnej różnorodności ciał ludzkich, a nie do tożsamości płciowej czy orientacji psychoseksualnej. W związku z tym warto pamiętać, że sytuacja i potrzeby osób interpłciowych różnią się od potrzeb osób nieheteroseksualnych czy transpłciowych. 

Wrodzona różnorodność cech płciowych może dotyczyć wewnętrznych i/lub zewnętrznych narządów płciowych i/lub chromosomów i/lub struktur hormonalnych. Wyróżnia się ponad 40 różnych typów interpłciowości, m.in. wrodzony przerost nadnerczy, niewrażliwość na androgeny, zespół Swyera (dysgenezja gonad), MRKH, zespół Turnera czy zespół Klinefeltera. Zróżnicowanie cech płciowych może uwidocznić się na każdym etapie życia człowieka - zarówno w okresie prenatalnym, po narodzinach, jak i w okresie dojrzewania czy dorosłości. Osoba może także nigdy nie dowiedzieć się o tym fakcie ze względu na specyficzny typ interpłciowości. 

Literka “I” symbolizująca osoby interpłciowe bywa włączana pod tęczowy parasol. Niektóre z osób interpłciowych odnajdują się pod literką “I” w skrócie LGBT+, ale wiele z nich zupełnie się tam nie widzi. Jednocześnie, osoby interpłciowe mogą identyfikować się zarówno jako osoby heteroseksualne i cispłciowe, jak i jako lesbijki, geje, osoby biseksualne, aseksualne, transpłciowe (jeżeli ich płeć metrykalna nie jest spójna z tożsamością płciową) czy queerowe.

Z czym mierzą się osoby interpłciowe?

Ruch na rzecz praw osób interpłciowych dąży do poszerzania świadomości społecznej na temat sytuacji i naruszeń praw osób interpłciowych (zarówno wśród ogółu społeczeństwa, jak i określonych grup zawodowych), walczy z dyskryminacją (werbalną i strukturalną), stygmatyzacją oraz przemocą wobec osób urodzonych ze zróżnicowanymi cechami płciowymi. Osoby interpłciowe niejednokrotnie doświadczają zupełnie zbędnych i okaleczających “normalizujących” procedur medycznych przeprowadzanych bez ich świadomej zgody (m.in. operacje przeprowadzane na małych dzieciach), które mogą prowadzić np. do powstawania bolesnej tkanki bliznowatej, utraty czucia, osteoporozy i osteopenii oraz stwarzają konieczność dalszych i wielokrotnych operacji. Osoby interpłciowe, bez względu na ich wiek, doświadczają trudności w dostępie do rzetelnej i przyjaznej opieki zdrowotnej, a w tym trudności w dostępie do leków (m.in. brak refundacji hormonów zastępczych). To tylko niektóre wybrane wyzwania z jakimi mierzą się osoby interpłciowe i rodzice interpłciowych dzieci. 

Narodziny ruchu w Polsce

W Polsce ruch na rzecz praw osób interpłciowych jest bardzo młody. Pierwsze znane mi spotkanie grupy wsparcia dla osób interpłciowych odbyło się w 2018 roku, z inicjatywy Kampanii Przeciw Homofobii, w ramach projektu, którego organizacją partnerską była OII Europe (Organisation Intersex International Europe), zrzeszająca europejskie organizacje zajmujące się prawami osób interpłciowych. W 2020 roku narodziła się Fundacja Interakcja, której głównym celem statutowym jest działalność na rzecz osób interpłciowych. Fundacja Interakcja zajmuje się m.in. organizacją corocznych spotkań wsparciowo-rozwojowych “Poznajmy się” dla osób interpłciowych i dla rodziców dzieci interpłciowych, rzecznictwem mającym na celu poprawę sytuacji osób interpłciowych w Polsce, opracowywaniem materiałów edukacyjnych (podcastów, ulotek, broszur), a także prowadzeniem szkoleń i warsztatów. 

Niektóre osoby czy grupy aktywistyczne działają na rzecz jednego wybranego typu interpłciowości. Do takich organizacji należą Bezpestkowe  - projekt założony w 2018 roku, od 2022 roku Fundacja, której celem jest wspieranie osób z zespołem Mayera-Rokitansky’ego-Küstera-Hausera. Osoby z zespołem MRKH mogą, ale nie muszą postrzegać się jako osoby interpłciowe.

Jak mogę wspierać ruch?

W Polsce ruch osób interpłciowych  potrzebuje wsparcia na wielu poziomach. Oto kilka sugestii, jak możesz wspierać osoby interpłciowe:

  • Nic o nas bez nas
Jeżeli planujesz podjąć jakieś działania czy interwencje w zakresie praw osób interpłciowych - upewnij się, że dobrze rozumiesz szerszy kontekst sytuacji osób interpłciowych i potencjalne konsekwencje tych działań. Zanim zaczniesz działać - poczytaj, posłuchaj i postaraj się skonsultować swoje pomysły z osobami lub organizacjami inter. Może być tak, że niektóre działania, podjęte zbyt wcześnie, mogą bardziej zaszkodzić niż pomóc. Może być tak, że coś co wydaje ci się początkowo super pomysłem, w rzeczywistości będzie dewaluowało doświadczenia osób interpłciowych, kreowało nierzeczywisty obraz ich doświadczenia bądź wspierało medykalizację i patologizację interpłciowości. Upewnij się czy książka, film, czy publikacja, którą chcesz promować rzeczywiście jest pozytywnie odbierana przez osoby interpłciowe - bywa tak, że materiały mówiące o interpłciowości mogą wcale nie być wspierające dla tych osób.  Dlatego tak ważne jest zapraszanie osób interpłciowych do mówienia własnym głosem i wspieranie ich widoczności (w takim zakresie, jaki jest dla nich w porządku). 

  • Wiedza i świadomość
Pogłębiaj swoją wiedzę i zrozumienie sytuacji i potrzeb osób interpłciowych oraz dziel się tą wiedzą z innymi - wspólnie potrzebujemy doprowadzić do zwalczenia krzywdzących stereotypów i uprzedzeń wobec osób interpłciowych. Rozmawiając o interpłciowości i osobach interpłciowych wystrzegaj się patologizowania czy medykalizowania tematu, a także mówienia w klimacie “taniej ciekawostki”. Udostępniaj treści (współ)kreowane przez osoby interpłciowe.

  • Uważność na język
Na biologii w szkole uczono nas o binarnej i typowej płciowości - dziś wiemy, że świat jest dużo bardziej różnorodny. Szacuje się, że osoby interpłciowe mogą stanowić nawet 1,7% społeczeństwa. Sprawdź jakim językiem mówią osoby interpłciowe same o sobie, jaki je wspiera, a jaki może uderzać w ich godność. Słowniczek przygotowany przez Fundację Interakcja znajdziesz tutaj.

  • Wsparcie finansowe
Wspieraj finansowo organizacje działające na rzecz osób interpłciowych. Pamiętaj, że praca osób aktywistycznych to praca! Niestety, niejednokrotnie  zupełnie wolontaryjna bądź niskopłatna, wykonywana po godzinach “pracy etatowej”. Osoby aktywistyczne często mierzą się z problemem przeciążenia i wypalenia - wspierając finansowo organizacje, wspierasz zarówno realizację działań statutowych organizacji, jak i dobrostan osób aktywistycznych. Na stronie organizacji znajdziesz informacje o możliwych formach wsparcia. Jeżeli twojej inicjatywie / organizacji nie przewodniczą osoby interpłciowe, nie występuj o duże dofinansowanie na rozpoczęcie działań z nimi związanych. 

  • Dostęp do przyjaznej opieki medycznej
Osoby interpłciowe potrzebują rzetelnej i przyjaznej opieki medycznej bez względu na wiek, udzielanej przez osoby, które mają świadomość szczególnych wyzwań z jakimi mierzą się dzieci, młodzież i osoby dorosłe urodzone z nietypowymi cechami płciowymi. Dlatego, jeżeli pracujesz w systemie opieki zdrowotnej - zapoznaj się z materiałami edukacyjnymi i bierz udział w warsztatach, a także zachęcaj do tego inne osoby współpracujące. Dbaj o pełne poszanowanie autonomii cielesnej i przestrzeganie praw pacjenckich, także tych najmniejszych pacjentów_tek, którzy_re nie mogą mówić własnym głosem. Możesz również poprosić o ulotki i zostawić je w miejscu widocznym dla pacjentów_tek. 

Jak wspomniałam wyżej, powyższe propozycje to tylko kilka sugestii możliwego wsparcia ruchu na rzecz praw osób interpłciowych. Chcesz się bardziej zaangażować? Zwróć się bezpośrednio do organizacji specjalizujących się w temacie i miej swój udział w tworzeniu lepszej rzeczywistości dla osób urodzonych ze zróżnicowanymi cechami płciowymi!